Otter kop, met ogen, oren en neusgaten op één lijn © foto: Dick Klees

Otter (Luta lutra)

De otter is een marterachtige met een gespecialiseerde leefstijl die nauw verbonden is aan de aanwezigheid van water. Hij is lenig, speels met van de verschillende otters het grootste verspreidingsgebied wat zich uitstrekt als een brede band door Azie, bijna geheel Europa en in Afrika, is hij beperkt tot een strook onder de Middellandse zee, de maghreb landen. De soort ontbreekt in Egypte en bewoont bijvoorbeeld niet de rivier de Nijl.

Kenmerken/Uiterlijk

Zwemmende otters, © foto: Dick Klees

De otter is een lang gerekt, gestroomlijnd dier met korte poten, voorzien van zwemvliezen tussen de tenen bij alle poten. Zijn staart is lang, rond en krachtig. Zijn lichaamslengte bedraagt 50 - 95 cm, waar de staart nog 26 tot 55 cm aan toe kan voegen. Mannetjes zijn met gewichten tussen 10 - 12 kg, belangrijk zwaarder dan vrouwtjes, 5 - 7 kg. Dit seksueel dimorfisme (verschillen tussen man en vrouw) komt bij veel marterachtigen voor. De vacht is van boven donker bruin en licht zandkleurig tot grijs aan de buikzijde.
De vacht bestaat uit twee lagen, dicht ingeplante haren. De buitenste laag van dekharen, met daaronder lucht vasthoudende wolharen. De lucht in de pels moet het dier isoleren tijdens het zwemmen en duiken, daar onderhuids vetweefsel nauwelijks aanwezig is. De kop is breed, afgeplat met kleine ronde oren. Oren, ogen en neus liggen op één lijn, net boven de waterlijn bij het zwemmen. Rond ogen en aan de snuit bevinden zich stevige tastharen, die bij het duiken stromingen waar kunnen nemen. Belangrijk bij het vissen in troebel water.

Verspreiding / Geografische variatie

De otter bewoont zowel de kustwateren als meren en rivieren, groot en klein, bij voldoende voedsel. Hij is wel afhankelijk van voldoende dekking aan de oevers. Hij bewoont geheel Europa, en grote delen van Azië tot in het verre oosten. In Afrika is zijn voorkomen beperkt tot het noorden, noordelijk van de Sahara, een areaal beperkt tot delen van de maghreb landen, grenzend aan de middellandse zee. Het betreft hier het Noordoosten van Marokko, het Noorden van Algerije en Tunesië. In zijn enorme verspreidingsgebied worden zeven ondersoorten onderscheiden, voor Europa en Noord-Afrika betreft het Lutra l. lutra.

Habitat / Leefgebied

Otters bewonen een grote variatie aan waterrijke gebieden, meren, rivieren, beken, plassen en moerassen. Diverse kuststreken, ook in zout en brakwater. De meeste plaatsen worden gekenmerkt door dekking biedende vegetatie aan de oevers, waar hij zich kan verschuilen. Hij komt voor van zee niveau tot in middel- en aanvang hoog gebergte. Zijn leefgebied wordt vaak gekenmerkt als, een smalle strook van oever en water die opvallend langgerekt kan zijn. Aan de kust alleen daar waar zoetwater beschikbaar is zoals op plaatsen waar beken in zee uitmonden. Zowel voor drinkwater, als om zijn pels in optimale conditie te houden, is de otter afhankelijk van beschikbaar zoet water. Voedsel en jachttechniek


Otters eten voornamelijk vis, © foto: Dick Klees

Als bij de meeste otter soorten bestaat het dieet voor het overgrote deel uit vis. Met een voorkeur voor kleinere vis, tot ca. 25 cm. In totaal zo'n 80 %, aangevuld met een hele range van andere voedsel items. Vogels, kleine zoogdieren, waterinsecten, reptielen, amfibieën en schaaldieren, en zoetwatermossels. Afhankelijk van seizoen en beschikbaarheid kunnen de aandelen variëren. Otters vinden hun voedsel al duikend en zwemmend, waarbij de snorharen belangrijk zijn voor de detectie onder water. In tegenstelling tot neus en oren die afgesloten worden tijdens het duiken, blijven de ogen open. Kleine prooien worden zwemmend gegeten, grotere prooien worden aan land gebracht en op de oever gegeten. Otters zijn op de meeste plaatsen nachtactief.

Voortplanting

Geslachtsrijp worden otters in het wild vaak eerder dan in gevangenschap. Mannetjes met anderhalf jaar en vrouwtjes rond de twee jaar. In gevangenschap is dat gewoonlijk 3 - 4 jaar. Paringen vinden het gehele jaar plaats en de draagtijd is 63 - 65 dagen. De draagtijd kan verlengd worden door de innesteling van een bevruchte eicel uit te stellen. Zodat jonge, in een gunstige tijd geboren worden. De worpgrootte varieert van 1 - 5 jongen. Otters bereiken leeftijden tot 17 jaar.(22 jaar in gevangenschap)

Ontwikkeling van de jongen

Vrouwtje met jongen © foto: Dick Klees

Geboren worden de jongen in een overstromingsvrij hol, op een rustige plek in het vrouwelijk territorium. Het kraamnest wordt gevoerd met plantaardig materiaal als gras en mos. De jongen worden tandeloos en blind geboren. Jonge otters meten zo'n 15 cm lang en zijn bedekt met fijn, grijs haar. De ogen openen na 35 dagen. Hun definitieve vacht krijgen ze rond de drie maanden, ze worden dan nog gezoogd tot ca. 16 weken, waarna ze geleidelijk aanvangen vis te eten. Na 35 dagen openen ze hun ogen en ze worden tot gemiddeld 16 weken gezoogd. Op een leeftijd van twee tot drie maanden krijgen ze de volwassen vacht.
Wanneer ze hun complete, waterdichte vacht hebben, stimuleert de moeder ze te gaan zwemmen. Iets wat in het begin niet erg gewaardeerd wordt. Eenmaal gewend, zwemmen en spelen ze graag en langdurig met elkaar in het water. De familiegroep van moeder en jongen blijven vaak nog enkele maanden gemeenschappelijk optrekken. Uiteindelijk worden ze door de moeder uit haar territorium verjaagd. Mannetjes spelen geen enkele rol bij het familie gebeuren.

Gedrag en teritorium

Vrouwelijke dieren hebben een eigen territorium, een mannelijk territorium overlapt de territoria van één of twee vrouwtjes, maar leven gescheiden van andere mannen. Otters leven solitair, de uitzondering daarop vormt de familiegroep van een vrouwtje met haar jongen. De grenzen van territoria worden gemarkeerd met keutels (spraints) en geurstoffen. Die voorkomen fysieke confrontaties. Otters zijn in grote delen van hun verspreidingsgebied nachtactief. Naast geuren speelt de vocale communicatie ook een rol. Otters maken een schel fluitend geluid, wat in de paartijd bij mannetjes trillend eindigt. Spelende otters kunnen krijsende geluiden maken, bij gevechten klinkt meestal een hees katachtige gegil.

Natuurlijke vijanden

Door zich snel in en onder water te kunnen verplaatsen hebben otters weinig natuurlijke vijanden. Op het land zijn ze kwetsbaar voor andere, grotere carnivoren. En zeker jonge otters lopen risico door vos, jakhals, oehoe of wolf gepakt te worden. Veel katachtigen zijn geen water liefhebbers, daarvoor weet een otter zich snel veilig.

Relatie met mensen

Otter verdronken in visfuik, © foto: Dick Klees

De otter wordt als concurrent voor de visvangst gezien en vervolgd. Hij is daarbij ook kwetsbaar om in fuiken onbedoeld te geraken en te verdrinken. In het merengebied van Oost Algerije komt dit veelvuldig voor. Migreren doet hij niet in, maar vooral langs water, daarbij kruist hij wegen en kan dan makkelijk als verkeersslachtoffer vallen. Heel gevoelig is de otter voor door de mens aangebrachte veranderingen aan waterlopen. Kanalisatie, verwijderen van oever vegetatie, aanleg van dammen en stuwen, drainage van moerasgebieden, etc.
De otter staat aan de top van een aquatische voedselketen en is daarom gevoelig voor vervuiling met chemicaliën die zich in de voedselketen ophopen. De PCB's (polychloor bifenylen) hebben een insnoerend effect op de eierstokken, wat de voortplantingscapaciteit zeer negatief beïnvloed. En van veel nieuwe middelen zijn de negatieve effecten nog nauwelijks bekend. Waakzaamheid blijft hier geboden.

Bedreiging en Status

In Europa is de soort na een dramatisch dieptepunt in de 90-er jaren aan een langzaam herstel bezig. Vooral door maatregelen die de uitstoot van chemicaliën beperkt heeft, naast maatregelen die verkeers- en visfuik calamiteiten moeten voorkomen.

NABCS

De verspreiding en problematiek van de otter in Noord-Afrika is slecht bekend. Hiertoe moet gezocht worden naar de aanwezigheid van dieren om populaties in kaart te brengen en vervolgens uit keutels of verkeersslachtoffers materiaal gewonnen worden voor analyse. Mogelijk dat vervuiling gerelateerde problemen hier ook een rol spelen. Hierop hopen wij na enige tijd een antwoord op te kunnen geven.