Hyena familie, vlnr, Gevlekte hyena, Aardwolf en Gestreepte hyena

Gestreepte hyena (Hyaena hyaena)

De gestreepte hyena behoort tot de relatief kleine familie van hyena's (Hyaenidae) waar toe ook de gevlekte hyena Crocuta crocuta, bruine hyena Parahyena brunnea en aardwolf Protelus cristata behoren. De gestreepte hyena is binnen deze familie qua grootte een middelmaat.

Omschrijving

De belangrijkste kenmerken van de gestreepte hyena zijn het aflopende lichaam, de voorpoten zijn aanmerkelijk langer dan de achterpoten, de lange nek en een grote, brede kop met opvallend grote, gepunte oren, de snuit is stompachtig. De ogen zijn groot.


Een ander belangrijk kenmerk is het typische hyenaloopje.

Gestreepte hyena's hebben een lange, ruige vacht met grijze manen op de rug die opgezet kunnen worden bij dreiging. De vacht is gelig grijs met verticale zwarte strepen over het lichaam en horizontale strepen op de poten waaraan de soort de naam te danken heeft.

Een volwassen gestreepte hyena heeft een kop-romp lengte van 98-119cm, de staart meet 26-47cm. De schouderhoogte varieert van 60-74cm. Het lichaamsgewicht van een volwassen mannetje varieert van 26-41kg, van een volwassen vrouwtje van 23-34kg (Hunter, 2011). Van de drie botbrekende hyena's is de gestreepte hyena weliswaar de kleinste maar ze hebben wel de kenmerkende sterk ontwikkelde kop, nek en schouders, sterk gebit en zeer goed ontwikkelde kaakspieren.

Verspreiding

Wereldwijd
De gestreepte hyena heeft een groot verspreidingsgebied en is thans de enige hyenasoort die ook nog buiten Afrika voorkomt. De wereldwijde verspreiding van de gestreepte hyena spreidt zich uit van Noord- West- en Oost Afrika, het Midden Oosten, centraal Azië tot in India.

Noord Afrika
Over de verspreiding in Noord Afrika bestaat nog veel onduidelijkheid. Landen waar de soort hier met zekerheid voorkomt zijn Marokko en Algerije. Kowalski en Rzebik-Kowalski (1991) melden dat de soort in Algerije voorkomt in het noordelijk deel van de kust tot de Sahara Atlas en het noordelijk deel van de woestijn. De verspreiding zou reiken van het zuiden van de Beni Abbes in het westelijk deel van het land tot Bordj El Abiod en mogelijk zelfs nog oostelijker tot El Golea. De soort ontbreekt in de echte Sahara (Kowalski en Rzebik-Kowalski, 1991).

Geografische variatie

Sommige deskundigen onderscheiden vijf subondersoorten van de gestreepte hyena gebaseerd op verschil in grootte en vacht. Hyena hyena hyena in India, Hyena hyena barbara in NW Afrika, Hyena hyena dubbah in NO Afrika, Hyena hyena sultana op het Arabisch Schiereiland en Hyena hyena siriaca in Syrië, centraal Azië en de Kaukasus. Andere deskundigen bestrijden het bestaan van de ondersoorten omdat er op basis van het morfologisch onderscheid te weinig verschillen zouden zijn (Wilson & Mittermeier, 2009). Wat betreft de veronderstelde subsoorten moet in acht worden genomen dat alleen Hyena hyena sirica in Israel en Hyena hyena dubbah in Kenia uitgebreid op morfologische kenmerken zijn onderzocht. Bij deze twee zijn geen significante verschillen aangetoond (Wilson & Mittermeier, 2009).

Leefgebied

Het favoriete habitat van de gestreepte hyena zijn open semi droge gebieden met dekking. Vooral droge bossavannes, droge acaciabossen en struikgebieden, droge steppen, savannen, semi woestijnen en open berggebieden tot 3300 m hoogte (Hunter, 2011; (Wilson & Mittermeier, 2009). Gestreepte hyena's drinken regelmatig als er water aanwezig is, maar ook in droge gebieden met weinig of geen water kunnen ze uitstekend overleven (Wilson & Mittermeier, 2009). In Noord Afrika hebben ze een voorkeur voor open bosgebieden en berggebieden met de aanwezigheid van verspreide bomen. De gestreepte hyena kan overleven in gebieden met vorst perioden van 80 tot 120 dagen per jaar, waar de temperatuur 's winters tot -20°C. kan dalen (Wilson & Mittermeier, 2009).

Voedsel en jachttechniek

In principe is de gestreepte hyena een aaseter van in het wild levende hoefdieren en vee. Het dieet is afhankelijk van het aanbod in het deel van het uitgebreide verspreidingsgebied. Voor het aanbod aan aas zijn gestreepte hyena's afhankelijk van overblijfselen van gedode prooidieren door grote carnivoren (Hunter, 2011; Wilson & Mittermeier, 2009) , vooral soorten als gevlekte hyena, luipaard, leeuw, cheeta en tijger zijn hierin belangrijk (Wilson & Mittermeier, 2009). Van deze soorten komen in Noord Afrika alleen cheeta en luipaard heden ten dagen nog in Noord Afrika voor en nog niet eens altijd in het verspreidingsgebied van de gestreepte hyena. Gestreepte hyena's zijn vaak bij kuddes gedomesticeerde dieren te vinden op zoek naar omgekomen dieren (Hunter, 2011). De soort wordt vaak verdacht van het doden van vee en het jagen op grote herbivoren. Er is echter weinig bewijs voor deze veronderstellingen (Hunter, 2011). Onderzoek aan botfragmenten, haren en feces in centraal Kenia heeft uitgewezen dat gestreepte hyena's ook kleine zoogdieren en vogels eten, het is niet waarschijnlijk dat deze ook als aas zijn gevonden maar door de dieren zelf zijn bejaagd (Wilson & Mittermeier, 2009), met hun krachtige kaken zijn ze instaat de schilden van schildpadden te kraken (Wilson & Mittermeier, 2009; Hunter 2011).


Uitwerpselen van een Hyena kleuren wit door de kalk uit botten, die ze eten en verteren.

Dankzij een krachtig gebit en goed ontwikkelde kaakspieren zijn hyena's heel goed in staat ook botten te breken en te vermalen. Het voedselpakket wordt verder aangevuld met groenten, fruit en ongewervelde. Vooral groente en fruit kunnen een belangrijk percentage van het voedselpakket uitmaken (Wilson & Mittermeier, 2009; Hunter, 2011). De dieren kunnen met heel weinig water utstekend overleven, ook zoutwater wordt gedronken. Als vervanger van water wordt ook regelmatig fruit, zoals meloenen en komkommers gegeten. Er is nauwelijks iets bekend over de jachtmethode van gestreepte hyena's. De incidentele observaties toonden aan dat dit meestal bestaat uit een simpele achtervolging gevolgd door het grijpen van de prooi (Wilson & Mittermeier, 2009). Onderinvloed van de seizoenen volgden gestreepte hyena's in Turkmenistan kuddes van migrerende wilde- en gedomesticeerde hoefdieren, hetgeen suggereert dat ze lange afstanden kunnen afleggen. Uit Egypte is bekend dat de soort routes van karavanen volgt, omdat op die locaties de kans om dode kamelen aan te treffen relatief groot is. Onder normale omstandigheden lopen de dieren met een snelheid van 8 km per uur met een maximum snelheid van 50 km per uur. Gestreepte hyena's zijn strikt solitaire eters, ook bij een groot voedselaanbod, zoals de overblijfselen van een groot karkas worden slechts zelden meerdere dieren bijeen gezien. Zelfs dieren die genetisch aan elkaar verbonden zijn eten niet gezamenlijk (Wilson & Mittermeier, 2009). Foerageeractiviteiten zijn zowel in Kenia als in Tanzania uitsluitend in de nachtelijke uren waargenomen, een uitzondering hierop waren dagen met uitzonderlijk bewolkt weer of tijdens een regenperiode (Wilson & Mittermeier, 2009).

Voortplanting

Het seksuele gedrag van de gestreepte hyena in het wild is tot op heden nog niet gedetailleerd geobserveerd. Vrouwtjes zijn polyestrous, hetgeen betekent dat ze meerdere malen per jaar in oestrus komen. De oestrusperiode is vastgesteld op slechts één dag (Hunter, 2011; Wilson & Mittermeier, 2009). De worpgrootte van de gestreepte hyena in het wild varieert van één tot vier jongen, met een gemiddelde van drie. De draagtijd is 90-91 dagen. De jongen komen ter wereld in een hol dat soms door het wijfje zelf is uitgegraven. (Hunter, 2011; Wilson & Mittermeier, 2009). Bij de geboorte zijn de jongen blind en wegen circa 700gr. (Wilson & Mittermeier, 2009). Na vijf tot negen dagen gaan de oren en ogen open. Als de jongen ongeveer 1 maand oud zijn gaan ze over op vastvoedsel, maar worden ze nog gedurende 6 tot 12 maanden gezoogd (Hunter, 2011). Vrouwtjes zijn na 1 jaar seksueel actief en kunnen na 15-18 maanden de eerste jongen krijgen, maar meestal worden de eerste jongen na 24 tot 27 maanden geboren (Hunter, 2011). Alleen de vrouwtjes zorgen voor de verzorging van de jongen, mannetjes laten zich doorgaans niet bij de nestholte zien. Twee nestholten in de Karakum woestijn zijn opgemeten. De breedte van de openingen bedroegen respectievelijk 0.67m en 0.72m. De holten daalden 3m en 2.5m onder de grond en waren 4.15m en 5m diep en bestonden uit slechts één ruimte. De simpele constructies staan in schril contrast met de veel uitgebreidere holtestelsels die in Israel worden aangetroffen en die tot 27m diep kunnen zijn (Wilson & Mittermeier, 2009).

Sterfte of Mortaliteit

Over de mortaliteit van de gestreepte hyena's is slechts weinig bekend. 47% van de volwassen dieren werden ouder dan drie jaar nadat ze voor de eerste keer waren geïdentificeerd. In gevangenschap kunnen ze een leeftijd van 23-24 jaar bereiken (Hunter, 2011)

Dag en nachtritme

Algemeen wordt aangenomen dat de gestreepte hyena overwegend nachtactief is (Wilson & Mittermeier,2009; Hunter, 2011). Echter tijdens een expeditie van de NABCS in april 2012 werden met een cameraval meerdere opnames op verschillende tijdstippen van een gestreepte hyena op klaarlichte dag vastgelegd. Wel dient hierbij aangetekend te worden dat het gebied waar de opnames zijn gemaakt niet voor publiek toegankelijk is. Dit zou mogelijk het afwijkende gedrag kunnen verklaren van het doorgaans meer gebruikelijke nachtactieve leven van de soort.

Sociale organisatie

In Centraal Azië leeft de soort in paarvorm en monogaam, volgroeide jongen van het jaar ervoor assisteren bij het verzorgen van de jongen, zoals ook bekend is bij hondachtige (Wilson & Mittermeier, 2009; Hunter, 2011). In Centraal Kenia is een sociale organisatie waargenomen waarbij een mannetje meerdere vrouwtjes heeft, tot een maximum van drie, welke al dan niet verwant zijn aan elkaar (Hunter, 2011). In Israel leven hyena's voornamelijk solitair. Er zijn geen aanwijzingen dat gestreepte hyena's hun territorium met fysieke kracht verdedigen. Maar wel is waargenomen dat het territorium met geurstoffen uit de anaalklieren worden gemarkeerd en afgebakend (Wilson & Mittermeier,2009). Op plaatsen waar gestreepte hyena's in een groep leven is de sociale structuur zo georganiseerd dat de mannetjes dominant zijn over de vrouwtjes (Wilson & Mittermeier, 2009), dit in tegenstelling tot de meer bekende gevlekte hyena waar het vrouwtje dominant is Door het geringe onderzoek dat aan gestreepte hyena's is verricht is er maar weinig bekend over het sociale gedrag van de soort.

Relatie met mensen

De gestreepte hyena is net als andere hyenasoorten niet geliefd bij mensen, vooral zijn leefwijze als aaseter maakt ze weinig populair. Bovendien wordt de soort in meerdere delen van het verspreidingsgebied en door vele eeuwen heen verdacht van het opgraven van menselijke botten en ze te verslepen. Ook het eten en vernielen van fruit- en groente plantages is in bepaalde delen van Israel een serieus probleem (Wilson & Mittermeier, 2009).

Bedreiging en status

Ondanks het wijde verspreidingsgebied van de gestreepte hyena zijn de natuurlijke dichtheden laag en is het nog resterende verspreidingsgebied sterk versnipperd en verdeeld in veel geïsoleerde populaties. Veel dieren worden vervolgd omdat ze verantwoordelijk worden gehouden voor het doden van vee en het opgraven van menselijke geraamtes op begraafplaatsen (Wilson & Mittermeier, 2009). Daarnaast wordt de soort veelal illegaal gedood omdat ze op de zwarte markt veel geld op brengen voor vermeende geneeskrachtige krachten. In Noord Afrika staat vooral Marokko bekend om het illegaal doden van gestreepte hyena's voor de zwarte markt (pers. med. K de Smet, 2013) De gestreepte hyena staat op de lijst van bedreigde diersoorten van de IUCN (2008).

Wat staat NABCS m.b.t. deze soort voor ogen

De kennis omtrent specifieke ecologische aspecten van de gestreepte hyena is zeer beperkt. Ook de kennis over de aanwezigheid van de soort in Noord Afrika is te gering. De NABCS wil stimuleren dat de kennis over de aanwezigheid en verspreiding van de gestreepte hyena wordt uitgebreid. Daarnaast wil de stichting ecologisch onderzoek aan de soort bevorderen. Een belangrijk onderdeel van dit onderzoek zal zijn: hoe komen gestreepte hyena's in Noord Afrika aan hun voedsel. In grote delen van het verspreidingsgebied heeft de gestreepte hyena een nauwe relatie met grote carnivoren. Deze doden grote hoefdieren, restanten van zo'n prooi dienen de hyena tot voedsel. In Noord Afrika ontbreken deze grote roofdieren nagenoeg. Alleen luipaard en cheeta komen in Noord Afrika voor en dan ook nog eens zeer gefragmenteerd en in uiterst kleine aantallen en mogelijk ontbreken luipaard en cheeta bovendien geheel in de gebieden waar de gestreepte hyena in leeft. Onderzoeksvraag: Hoe komt de gestreepte hyena in Noord-Afrika aan de kost ? Welke voedselbronnen, hoe benut hij deze, aaseter of jager? Een onbekend werkterrein wacht hier op gedegen onderzoek!

Literatuur

Hunter, L. 2011. Carnivores of the world. New Holland Publischers. United Kingdom Ltd.
Kowalski, K. en B. Rzebik-Kowalskii. 1991. Mammals of Algeria. Ossolineum. Wroclaw.
Wilson, D.E. & R.A. Mittermeier, eds. 2009. Handbook of the Mammals of the World. Vol. 1. Carnovores. Lynx Editions. Barcelona.


De ongelijke, enigzins gedraaide voetkussens zijn typisch voor een hyena spoor